Kenji Mizoguchi está considerado un dos máis grandes autores na historia do cinema xaponés. Formado en estudos artísticos e musicais e logo de exercer por un breve momento o xornalismo, en 1920 entra na Nikkatsu, unha das máis poderosas produtoras do país asiático, cunha encomenda aparentemente ben sinxela: transcribir guións. En breve xa está a dirixir as súas primeiras fitas silentes, é un dos responsábeis dos primeiros traballos sonoros da nación insular e segue a traballar durante e despois da guerra. Calcúlase que fixo centos de filmes, aínda que non tantos se conservan e é precisamente nos anos cincuenta cando todo o seu saber acumulado eclosiona nun conxunto de títulos que son verdadeiras obras mestras.

DUPLEX Cinema recupera un total de oito filmes desta etapa, varios deles restaurados hai pouco pola Kadokawa Corporation e a The Film Foundation auspiciada por Martin Scorsese. Trátase en diversos casos de grandes adaptacións da literatura clásica do país do sol nacente, como pode ser a compilación de contos fantásticos sobre pantasmas e supersticións, inspirados nas antigas lendas chinesas, que supón o Ugetsu monogatari de Akinari Ukeda. Varias destas historias son a base de Contos da lúa pálida (1953). Atopamos unha aproximación similar noutra das súas pezas magnas, O intendente Sanshô (1954), tirada dun relato de Ōgai Mori, escritor da Era Meiji (1868-1912), que contou aquí a historia épica dun libertador de escravos. Con estes filmes Mizoguchi consagraríase de xeito definitivo a nivel internacional, ao lograr a fazaña de gañar o León de Ouro de Venecia por dous anos consecutivos.

Tanto nestas fitas de época coma noutras de ambientación máis contemporánea, apréciase un agarimo cara á figura feminina pouco habitual nun cineasta do seu tempo. As mulleres de Mizoguchi aparecen na pantalla idealizadas e belísimas, por momentos caendo na exaltación estética, case na idolatría. Isto non é motivo para que, inseridas nunha sociedade machista que as ningunea, acaben por atopar mecanismos de sororidade ou, cando menos, a forza interior precisa como para saír adiante polas súas propias forzas. A Tamaki de Sanshô – interpretada de xeito soberbio pola tamén cineasta Kinuyo Tanaka – ou a fantasmal Wakasa – coa súa habitual Machiko Kyô –, son, unha desde o realismo social máis claro, outra desde o fantástico, personaxes resilientes que combaten os seus funestos destinos.

Isto non debera de estrañar a ninguén se pensamos que Mizoguchi parte dunha tradición literaria que ten a dúas mulleres cultas, Murasaki Shikibu e Sei Shōnagon, como as autoras de, respectivamente, o Relato de Genji e O libro da almofada, as dúas obras primixenias da lingua xaponesa; o Genji, seguramente, a primeira novela da historia, escrita ao redor do ano 1000. Estes relatos, tan vellos pero tan modernos, destilan unha sensibilidade máis feminista do que varias adaptacións teñen suxerido, e é seguramente Mizoguchi o cineasta clásico xaponés que mellor comprende e retrata este legado. Por iso non lle custa nada trasladar ao cinema o libro de Jun'ichirô Tanizaki A señorita Oyu (1951), cunha muller namorada do marido da súa irmá en segredo, sen saber que o sentimento é mutuo. A relación de trío que constrúe aquí o cineasta é dunha finura maxistral, como así resulta o amour fou de Os amantes crucificados (1954), inserido no ambiente burgués da Osaka so século XVI; ou a máis tradicional A emperatriz Yang Kwei-Fei (1955), a súa única fita rodada en cor, que bebe da tradición galante chinesa.

Pode que este interese tan acusado polas estruturas patriarcais que someten as mulleres no Xapón do seu tempo – e por extensión dos anteriores – teña a súa orixe nun trauma persoal da mocidade do director. Sendo cativo, tivo que ver como os seus pais vendían a súa irmá maior a unha casa de geishas por dificultades económicas. Nunca se recuperou de todo dese golpe, como fica claro en varios retratos deste ambiente. Os músicos de Gion (1953), ambientado no famoso barrio de Kioto, ou A muller crucificada (1954), dan boa mostra das condicións de traballo destas mulleres nesa altura. Con todo, quizais sexa o seu derradeiro filme o que máis teña que dicir ao respecto. A rúa da vergoña (1956), filmado en pleno debate da lei antiprostitución que acabaría por aprobarse dous anos despois, céntrase precisamente nas dificultades diarias das traballadoras dun bordel. É un dos filmes máis desatados dun realizador ben contido, unha despedida por todo o alto dun enorme cineasta.